Rozmieszczenie mniejszości 2002

Opracowanie własne na podstawie wyników Narodowego Spisu Powszechnego 2002, uwzględniono jedynie powiaty, w których liczba osób deklarujących niepolską narodowość wynosiła 10 i więcej.

Wydarzenia dziejów Ziemi

Era prekambryjska

Najstarsze znane człowiekowi skały pochodzą z prekambru. Obejmuje on dwie najstarsze ery: archaiczna i proterozoiczną. W tym czasie uformowała się skorupa ziemska i atmosfera. Pierwotna atmosfera różniła się od współczesnej składem, Dominował w niej dwutlenek węgla (z licznych erupcji wulkanów) i azot. Tlen stanowił jedynie 2% jej składu, podczas gdy obecnie stanowi 21%. W prekambrze powstały również oceany. W krótkim czasie po ich powstaniu na Ziemi pojawiło się życie. Pierwszymi organizmami były sinice żyjące w głębinach oceanicznych. U schyłku prekambru, spod powierzchni oceanu został wydźwignięty fragment lądu. Utworzyły one jeden wielki kontynent.

Era paleozoiczna

W najstarszym okresie ery paleozoicznej, kambrze nastąpił rozpad superkontynentu. Poszczególne części lądu znajdowały się w ciągłym ruchu, zmieniając położenie względem siebie. Ruchy kontynentów, w różnym czasie i różnych miejscach doprowadziły do wypiętrzenia osadów na dnie i i fałdowania płyt kontynentalnych. W ten sposób powstały łańcuchy górskie. Ruchy górotwórcze trwające od kambru do dewonu nazwano orogenezą hercyńską, natomiast te trwające od dewonu do permu – orogenezą kaledońską.

Pod koniec ery paleozoicznej wędrujące fragmenty lądu połączyły się ponownie w jeden kontynent, zwany Pangeą. W karbonie ówczesne okolice równika porastał bujna roślinność tropikalna. Z obumarłych szczątków paproci, skrzypów i widłaków powstały bogate złoża węgla kamiennego.

Era mezozoiczna

W erze mezozoicznej tworzyły się i przemieszczały kontynenty. W jurze, środkowym okresie tej ery rozpoczęła się wędrówka Ameryk na zachód. Zaczął się również tworzyć Ocean Atlantycki. Dzięki wędrówce kontynentów, ukształtowane w paleozoiku złoża surowców mineralnych znalazły się w różnych częściach świata. Wędrówki kontynentów przyczyniają się też do ponownych ruchów górotwórczych (orogeneza alpejska), które rozpoczęły się w kredzie i trwają do dzisiejszego dnia. W kredzie obserwowane było też wielkie wymieranie organizmów, z powierzchni ziemi zginęły między innymi wielkie gady.

Wielkie obszary kontynentów były zalewane przez płytkie morza. Na dnie oceanu gromadziły się osady i w warunkach ciepłego klimatu powstawały grube pokłady wapieni. Południowe granice Europy i Azji oblewał nieistniejący dziś Ocean Tetydy. Jego pozostałością jest Morze Śródziemne.

Era kenozoiczna

W trwającej do dziś erze kenozoicznej ostatecznie uformował się współczesny rozkład oraz kształt kontynentów i oceanów. Wtedy też ukształtowały się wszystkie znane dziś formy życia na Ziemi. W trzeciorzędzie pojawiają się ssaki naczelne. Również w trzeciorzędzie, w wyniku orogenezy alpejskiej i nasuwania płyt oceanicznych i kontynentalnych ukształtowały się najwyższe łańcuch świata (Alpy, Himalaje, Andy i inne).

Na początku czwartorzędu, w plejstocenie, nastąpiły okresy gwałtownych ochłodzeń klimatu. Noszą one nazwę zlodowaceń, lub z łaciny glacjałów. W czasie ich trwania rozprzestrzeniały się lądolody. Kilkakrotnie pokryły one północne obszary Europy, Azji i Ameryki Północnej. W tym czasie, m.in. w Sudetach i Karpatach pojawiły się lodowce górskie.

Około 10 tysięcy lat temu rozpoczęła się najmłodsza, trwająca do czasów dzisiejszych epoka polodowcowa – holocen. Nastąpiło znaczne ocieplenie klimatu. Lodowce górskie i lądolody zaczęły się topić. Na zajmowanych przez nie obszarach wyrosły lasy. W tym czasie uformowało się też Morze Bałtyckie.

(tekst: R. Malarz, et al., 2006, Planeta Nowa, geografia dla gimnazjum, wyd. Nowa Era, Straszyn, s. 80 – 81)

Powstawanie życia

 

Powyższa rycina obrazuje następstwo powstawania różnych form życia od momentu powstania Ziemi. Na tej podstawie odnajdź kiedy powstały owady, ryby, gady, płazy, ptaki, ssaki, człowiek. Następnie na podstawie tabeli stratygraficznej odnajdź, w której to było epoce (prekambr, paleozoik, mezozoik, kenozoik). Odpowiedzi zapisz w tabeli w zeszycie (w kolumnie formy życia).

Ryf Mew

Klip 1 i 2 - Są miejsca na świecie, które choć położone w okolicach gęsto zaludnionych i często odwiedzanych przez turystów są znane tylko nielicznym. Zatoka Pucka ma takie miejsce jest to Ryft Mew. Film zrealizowany przez Ocean Instruments przy dofinansowaniu Stowarzyszenia Rozwoju Północnych Kaszub "NORDA" Lokalna Organizacja Turystyczna. www.kaszubypolnocne.pl 

Klip 3 - W sytuacji kiedy fokom szarym trudno jest znaleźć spokojne miejsce na plaży, gdzie mogłyby odpocząć, zregenerować swoje siły bądź tez urodzić, Ryf Mew zlokalizowany w wodach Zatoki Puckiej stanowi potencjalną ostoję, w której można byłoby odtworzyć foczą kolonię. Czynnikami sprzyjającymi jest jego oddalenie od brzegu i to, że jest piaszczystą łachą. Niestety na Ryf Mew coraz częściej wkraczają ludzie. Co roku organizowany jest też Marsz Śledzia, którego uczestnicy wchodzą przyrodzie na łóżko.

Klip 4 - Fragment Ryftu Mew jest ogólnodostępny. Wystarczy udać się nad Zatokę Pucką, na plażę w Rewie ...

Typy genetyczne jezior

Uzupełnij mapę konturową według poniższej instrukcji.

Polecenie 1 - Rzymskimi cyframi oznaczono nazwy największych pojezierzy w Polsce. Wpisz ich nazwy.

Polecenie 2 - Obok kółek wpisz nazwy jezior.

Polecenie 3 - Dokonaj klasyfikacji jezior, według typu genetycznego.

• rynnowe - Gopło, Drawsko, Lubie, Hańcza, Dominickie/Sławskie, Miedwie
• wytopiskowe - Mamry, Śniardwy i Niegocin
• deltowe - Dębie Druzno
• przybrzeżne - Łebsko, Gardno, Jamno
• antropogeniczne - Zbiornik Koronowski, Zbiornik Włocławski, Zbiornik Zegrzyński
• kosmiczne - Moraskie

Polecenie 4 - W Polsce spotykamy jeszcze inne typy genetyczne jezior? Podaj przykłady.

Transport w Polsce

Poniżej klipy filmowe, które oglądaliśmy na lekcji. Można jeszcze raz, na spokojnie obejrzeć.

Klip 1 - Zmiany granic państwowych na przestrzeni wieków. Zwróćmy uwagę, jak długo Polska miała dostęp do Bałtyku?

 

Klip 2 - Powrót Polski nad Bałtyk to ważne wydarzenie, dzięki któremu zaczęła rozwijać się gospodarka morska i portowa. O zaślubinach Polski z morzem i pierwszych latach nad Bałtykiem opowiada Tomasz Kawa. 

Klip 3 - Swobodny kolaż filmów i zdjęć pochodzących z lat 30. XX wieku, dotyczących największych polskich transatlantyków MS Batory i MS Piłsudski.

 

Klip 4 - Nic nie trwa wiecznie, podobnie było z naszymi transatlantykami. Piłsudski zatonął w listopadzie 1939 roku podczas rejsu z Anglii do Australii, natomiast Batory został w 1971 roku sprzedany na złom do Hongkongu. Poniższa Kronika Filmowa dotyczy następcy obu statków - TSS Stefan Batory.  Pod koniec swojej służby "Stefan Batory" był jedynym liniowcem pasażerskim, pływającym przez Ocean Atlantycki wg rozkładu. Co najmniej dwukrotnie "wystąpił" w polskich filmach fabularnych, szczególnie i zapamiętany w filmie "Kochaj albo rzuć". Ekipa filmowa sfilmowała wtedy autentyczne pożegnanie i wyjście statku oraz fragmenty autentycznej podróży, łącznie ze sztormem na Morzu Północnym.

 

Klip 5 - W 1993 roku rozegrała się na Bałtyku największa katastrofa morska w dziejach Polski. Zatonął prom MF Jan Heweliusz.Klip prezentuje wiadomości duńskiej telewizji z wywiadem z ocalałymi w szpitalu (po polsku) i zdjęciami przechylonego Heweliusza w porcie.

 

Klip 6 - Na sam koniec ciekawy film dotyczący eksploracji wraku MF Jan Heweliusz.    

 

Wyżyny Polskie

Polecenie 1 - Wydrukuj załączoną mapę i wklej do zeszytu.

Polecenie 2 - Otwórz mapę w atlasie i spróbuj zlokalizować na szczegółowej mapie okolic Wyżyn region przedstawiony na mapie. Ciągłymi liniami zaznaczono rzeki, kropkami miasta a trójkątami parki narodowe.

Polecenie 3 - Linią przerywaną oznaczona granicę wyżyn, zaś kropkowaną granice poszczególnych jednostek. Wpisz w odpowiednim miejscu następujące nazwy - Wyżyna Śląska, Wyżyna Krakowsko-Częstochowska, Niecka Nidziańska, Wyżyna Kielecko-Sandomierska, Wyżyna Lubelska, Roztocze.

Polecenie 4 - Nanieś nazwy największych, zaznaczonych miast, parków narodowych i rzek.

Polecenie 5 - Na podstawie mapy gospodarczej i informacji z tablicy, według przyjętej legendy, zakoloruj region gdzie występują najważniejsze bogactwa mineralne oraz rejon o najlepszych warunkach rolnych.

Polecenie 6 - Odczytaj z mapy w atlasie i zapisz w zeszycie nazwy i wysokość nad poziom morza najwyższych wzniesień.

Wielkość gospodarstw

Oznacz województwa o największych i najmniejszych wartościach powierzchni gospodarstw rolnych. 

Przygotuj kartogram wielkości gospodarstw rolnych według województw.
 

W tym celu podziel wartości na trzy klasy. Przykładowo powierzchnia duża (powyżej 18,1 ha), średnia (10,1-18,0 ha) mała (poniżej 10,0 ha).
 

Każdej z klas przypisz kolor i według tego klucza pokoloruj województwa.

Rozdrobnienie rolnictwa

za: www.flickr.com

Ministerstwo Rolnictwa policzyło, że ziemia uprawna w Polsce jest podzielona na 24 mln osobnych pól i poletek. Gospodarstw rolnych jest za to 2 mln. Oznacza to, że przeciętne polskie gospodarstwo składa się z dwunastu rozrzuconych po okolicy części. Tak duże rozdrobnienie uniemożliwia większości gospodarstw m. in. Obniżenie kosztów produkcji, używanie maszyn rolniczych czy nawet stosowanie środków ochrony roślin (wiatr przenosi je na pole sąsiada uprawiającego co innego). Na dojazd do położonych nieraz 2 km od domu pól rolnicy tracą mnóstwo czasu, nie mówiąc o fortunie wydawanej na paliwo. Do tego ocenia się, że 5% ziemi uprawnej (prawie milion hektarów traci się na miedze, czyli rozdzielające pola ok. 30 - cm paski i na dróżki, które umożliwiają dotarcie do pola.

www.arr.gov.pl

Zmiany w strukturze agrarnej zachodzą powoli. Średnia wielkości polskiego gospodarstwa wzrosła z 7 ha w 1988 roku przez 8 ha w 1998 roku do 10 ha w 2008 roku. „To nie jest zła średnia w porównaniu z takimi krajami Unii Europejskiej, jak Portugalia czy Grecja, ale dobija nas ta szachownica pól’”- mówi Jan Bielański, wicedyrektor departamentu nieruchomości rolnych Agencji Rynku Rolnego. Najgorsza sytuacja jest na wschodzie i południu kraju, gdzie bywają gospodarstwa posiadające nawet do stu działek. Lepiej jest w Polsce centralnej i północno - zachodniej, bo średnie gospodarstwo składa się tam tylko. z dwóch - trzech działek. „Według naszych szacunków na 18,5 mln ha użytków rolnych powinniśmy natychmiast scalić 2 mln ha, a łączymy rocznie 10 tys. ha” - przyznaje Bielański. Tyle scala się od lat osiemdziesiątych.

za: spjasienica.szkolnastrona.pl

Dlaczego idzie tak wolno? Od 1982 r. sprawy te reguluje Ustawa o scalaniu i wymianie gruntów. Ziemie łączy się na wniosek co najmniej połowy mieszkańców wsi. Niestety, zwykle sąsiedzi nie mogli się ze sobą dogadać, a rolnikom - ciężko jest się rozstać z ojcowizną. Do tego w wyniku scalania powstaje praktycznie nowe gospodarstwo, w które właściciel musi zainwestować dużo pieniędzy. Paradoksalnie na poprawę struktury może wpłynąć przystąpienie polski do Unii Europejskiej i dopłaty bezpośrednie. Część rolników nic nie zmieni w swoich gospodarstwach i będzie ponosić straty, ale część - zwłaszcza młodzi, widząc swoją przyszłość z rolnictwem zacznie myśleć o obniżeniu kosztów produkcji, w tym np. właśnie o scaleniu uprawianej przez siebie ziemi, lub skupowaniu małych działek od sąsiadów.

(wg Gazety Wyborczej)

Na podstawie zamieszczonego tekstu źródłowego charakteryzującego strukturę agrarną polskiego rolnictwa oraz wiadomości własnych, wykonaj zadania 1-4. Rozwiązania zapisz w zeszycie.

Zadanie 1 – Wyjaśnij, co to jest tzw. szachownica pól i jak doszło do jej powstania.

Zadanie 2 – Ile przy obecnym tempie trwałby proces koniecznego scalenia 2 mln ha gruntów?

Zadanie 3 – Wypisz po dwie korzyści wynikające ze scalenia gruntów oraz dwie przyczyny utrudniające ten proces.

Zadanie 4 – Przedstaw i uzasadnij dwie propozycje działań, jakie należałoby podjąć, aby przyspieszyć proces scalania gruntów.

Zmiany liczby ludności Polski

Elektrownie w Polsce

Na mapie zaznaczono najważniejsze elektrownie w Polsce. Na podstawie informacji z podręcznika, atlasu wpisz obok kółek nazwy odpowiadającym im elektrowniom. Następnie dokonaj podziału na elektrownie wodne (zakoloruj na niebiesko) i cieplne (zakoloruj na czerwono). Na podstawie informacji z innych źródeł zaznacz potencjalne lokalizacje elektrowni jądrowych (kółka zakoloruj na żółto). 

źródło mapy: Ćwiklińska E., et al., 2008, Planeta Nowa 3, zeszyt ćwiczeń dla gimnazjum, Straszyn, s. 54.

Rozmieszczenie ludności w Polsce

1. Uzupełnij tabelę o brakujące wartości gęstości zaludnienia, liczby ludności i powierzchni.
2. Oznacz województwa o największych i najmniejszych wartościach gęstości zaludnienia, liczby ludności i powierzchni.
3. Przygotuj kartogram gęstości zaludnienia według województw. W tym celu podziel wartości na trzy klasy. przykładowo gęstość zaludnienia duża (powyżej 201 osób/km2) , średnia (101-200 osób/km2) mała poniżej 100 osób/km2). Każdej z klas przypisz kolor i według tego klucza pokoloruj województwa.
4. Nanieś na mapę lokalizację tzw. trójkąta największej gęstości zaludnienia. W tym celu zaznacz i połącz linią następujące miasta - Gdynia, Bogatynia, Ustrzyki Dolne.

Działy wodne w Polsce

Wyznacz najważniejsze działy wodne w Polsce. W tym celu połącz czerwoną kropkę, w miejscu gdzie znajduje się Bydgoszcz z czerwoną kropką na południowej granicy kraju. Następnie czerwone kropki nad Zalewem Szczecińskim i Zatoką Gdańską oraz najkrótszą drogą Bydgoszcz z wykreśloną linią na północy. Pamiętaj, że dział wodny nie może przeciąć żadnej rzeki. Musisz lawirować pomiędzy ciekami wodnymi jak w labiryncie. Do dzieła.

Kiedy wykreślisz już dział wodny zaznacz najważniejsze rzeki w dorzeczu Odry (Warta, Noteć, Nysa Łużycka, Nysa Kłodzka, Bóbr) i Wisły (Narew, Bug, San, Dunajec, Pilica).

Na koniec zaznacz najważniejsze Zlewiska i Dorzecza na terenie Polski.

Zalewy morskie a surowce

Prześledź najważniejsze wydarzenia z dziejów geologicznych Polski. Dla każdej z epok wybierz te surowce, które powstały dzięki zalewom morskim. Dodatkowo dopisz przy każdym z surowców typ (energetyczny, skalny, chemiczny, metaliczny) i miejsce występowania. Czy uzasadnione jest stwierdzenie, że większość surowców mineralnych w Polsce związanych jest z działalnością morza?

(Krynicka-Tarnacka T., et al., 2002, Moje miejsce w Polsce i regionie, SOP, Toruń, s. 22-23)

Morze Bałtyckie

W załączeniu karta pracy dotycząca Morza Bałtyckiego.

Mapa Polski

Waszym zadaniem jest przygotowanie konturową mapę Polski. Będzie to zadanie nieco bardziej skomplikowane niż narysowanie schematycznego rysunku granic, jakiego nauczyliśmy się na lekcji (metoda 9 kresek). Przede wszystkim, przygotowana przez Was mapa, będzie posiadała całą osnowę kartograficzną - skalę i siatkę. Tak więc do dzieła!

Polecenie 1 - Przygotuj białą kartkę papieru formatu A-4 i połóż ją przed sobą w orientacji pionowej.

Polecenie 2 - Wykreśl równoleżniki. W tym celu, wykreśl co 2,2 cm linie równoległe do krótszego boku kartki. Na kartce powinno znaleźć się 9 linii, które następnie oznacz wartościami równoleżników od 56°N (górna ramka) do 48°N (dolna ramka).

Polecenie 3 - Wykreśl środkowy południk dla Polski (20°E). W tym celu narysuj linię pionową pośrodku kartki.  

Polecenie 4 - Na górnej ramce zaznacz punkty co 1,1 cm. Zaznaczaj je na lewo i prawo od południka środkowego. Nie odliczaj wspomnianej odległości od prawej i lewej ramki!

Polecenie 5 - Na górnej ramce zaznacz punkty co 1,7 cm. Zaznaczaj je na lewo i prawo od południka środkowego. Nie odliczaj wspomnianej odległości od prawej i lewej ramki!

Polecenie 6 - Po oznaczeniu południków wartościami od 
14°E do 26°E możesz przystąpić do nanoszenia punktów na linii granicznej. Tabela z najważniejszeymi punktami znajduje się obok.

Polecenie 7 - Wyznacz skalę przygotowanej mapy. Pamiętaj, że odległość pomiędzy równoleżnikami, która na Twojej mapie wynosi 2,2 cm to w rzeczywistości 111 km.  

Podpisz mapę i zwróć się do nauczyciela po zasłużoną ocenę!  

Upadek Detroit

Detroit to swego czasu jedno z największych miast Stanów Zjednoczonych. Główny ośrodek produkcyjny amerykańskiego przemysłu motoryzacyjnego. Chcą zaobserwować to miasto w czasach świetnosci można obejrzeć poniższe filmy:

Jako mieszkańcy europejskiego kraju jesteśmy przyzwyczajeni, że miasta nawarstwiają się przez wieki, przeżywają okresy stabilnego rozwoju, czasami boomu gospodarczego, czasami stagnacji, czasem są bombardowane lub równane z ziemią, jednak zawsze podnoszą się z gruzów lub gospodarczych zapaści, bo nie są tylko miejscem, w którym załatwia się ekonomiczne interesy. Inaczej jest w Stanach, gdzie o kształcie miast decyduje prawie wyłącznie ekonomia. Niższe budynki wyburza się pod wyższe, jeśli jest taka potrzeba; starsze pod nowsze, o ile są tańsze w eksploatacji; jeśli miejsce przestaje być atrakcyjne, budynek opuszcza się lub wyburza. Trochę inaczej wygląda to w starych amerykańskich miastach, jak Nowy Jork, który żyje szczególnie europejsko, chociaż i tam wiele malowniczych wieżowców poszło pod kilof wyłącznie dlatego, że taniej było zbudować nowe szklano-metalowe pudełko w stylu międzynarodowym, niż dbać o eklektyczne dekoracje i ogrzewać stary wieżowiec. Całość artykułu tutaj.

Na zdjęciach Yvesa Marchand’a i Romaina Meffre’a opuszczone wieżowce, publiczne gmachy i hale fabryczne w Detroit przywodzą na myśl egipskie piramidy lub rzymskie Colosseum. Dwaj francuscy fotograficy uwiecznili pomniki dawnej świetności wspaniałego imperium, które jeszcze kilkadziesiąt lat temu wydawało się być wieczne. Całość artykułu tutaj.

Wpuszczeni w korek

„Wpuszczeni w korek" (ang. Taken For a Ride) to film dokumentalny z 1996 roku ukazujący historię zniszczenia sieci tramwajowych w dużych miastach USA i związanych z tym konsekwencji społeczno-gospodarczych. Strategia lobby autostradowego była genialnie prosta -- zniszczenie transportu publicznego przełoży się na wzrost liczby sprzedawanych samochodów. Kiepski transport publiczny to więcej samochodów osobowych, więcej samochodów to więcej korków, więcej korków to konieczność budowania nowych dróg, nowe drogi ułatwiają poruszanie się nowych aut, które z kolei generują nowe korki... Koło zysków obraca się samo.

„Wpuszczeni w korek" to historia o tym jak doszło do tego co jest obecnie: dlaczego tkwienie w korku wydaje się być czymś naturalnym, dlaczego amerykański transport publiczny jest najgorszy w uprzemysłowionym świecie i dlaczego autostrady tną serca naszych miast. To historia o tym jak samochód i lobby autostradowe zmieniło kształt Ameryki.

„Spędzamy w samochodzie średnio cztery godziny dziennie. Jest ciemno, gdy wyjeżdżamy z domu i ciemno, gdy wracamy. Spędzamy ze sobą więcej czasu, niż z własnymi rodzinami". To nie cytat z reportażu o pracy kierowców TIR-ów, tylko słowa zwyczajnych mieszkańców Stanów Zjednoczonych. Kraju, który postanowił sprawdzić, jak to jest być państwem samochodów. Tylko samochodów. Zapraszam do obejrzenia szokującego dokumentu o tym, do czego doprowadziło zarżnięcie systemów transportu publicznego w USA zatytułowanego „Wpuszczeni w korek".